براساس بررسي هاي انجام شده نخستين جايگاه سكونت در ابهر قلعه تپه بوده كه اين منطقه را مي توان جزو اولين زيستگاه هاي استان زنجان به شمار آورد كه قدمت آن به هزاره هاي پيش از ميلاد مي رسد . كشفيات موجود ثابت كرده است كه قدمت " قلعه تپه" يا "تل دارا" به دوره كيانيان مي رسدؤ همچنين ثابت شده كاخ داراب شاه " پادشاه كياني در اين منطقه قرار داشته و احتمالا در ان دوران اين قلعه به عنوان پادگان سربازان استفاده مي شده است".
منطقه ابهر از نخستين زيستگاه هاي انساني ايران است كه از قذمت و پيشينه طولاني بر خوردار بوده است. نشانه هاي موجود در تپه هاي باستاني منطقه ، بر وجود حيات در هزاره اول پيش از ميلاد در اين منطقه گواهي مي دهند.
به استناد شواهد تاريخي موجود ، در سال 821 پيش از ميلاد قبايل مختلف مادها تحت رهبري فرمانده خود "هاناسيروكا" در محلي به نام "بيت سگبات" واقع در دره ابهر چاي جمع شدند و در اين محل ميان آن ها و آشوري ها نبردي در گرفت.در دوران ساسانيان ناحيه واقه بين ابهر رود و خر رود بسيار اباد و از موقعيت ممتازي برخوردار بوده است.
در دوران ساسانيان منطقه ابهر رودتحت تسلط يكي از هفت خاندان مهم حكومت گر ايران بنام خاندان مهران قرار داشته و از رونق خوبي برخوردار بوده است . در دوره اسلام نيز به علت هم مرز بودن با ديلم و تمايل سرداران عرب به تسلط بر ديلم اهميت خاصي داشته است . در دوران قاجار نيز به علت ارتباط با روسيه و گذشتن مسير ارتباطي تهران – روسيه از ابهر و زنجان، اين منطقه اهميت ارتباطي داشته است.
آثار موجود در تپه باستاني موجود در منطقه ابهر بر تاريخ طولاني تر منطقه گواهي مي دهند ولي به علت كمبود اطلاعات و انجام نشدن حفاري هاي علمي در آن ها گمان تاريخي ، مورد ترديد است. در سال 1330 هجري قمري جهانشاه خان افشار ، يكي از مالكين مقتدر و ريس ايل افشار خمسه ،در قلعه تپه كاوش كرده و اشياي با ارزشي را مي توانست بر ديرينگي تاريخ اين منطقه گواهي دهد،از زير خاك بيرون آورده و با خود برده است.از ان جا كه در اين كاوش هيچ گونه اصول حفاري . باستان شناسي رعايت نشده ، اين منطقه به كلي زير و ور شده و ادامه كار براي كارشناسي سخت شده است.
 نژاد مردم شهرستان ابهر آريايي و زبان اصلي آنان تركي است ولي در مكالمات رسمي زبان فارسي رايج است. قبل از هجوم اقوام مغول،زبان بومي اهالي منطقه، فارسي بوده است ولي از قرن هفتم به بعد ، پس از استقرار اقوام ترك در منطقه و مهاجرت ترك هاي اذري به اين منطقه زبان تركي جانشين زبان فارسي پهلوي شده است.
برگرفته از كتاب چقدر ايران را ميشناسيم؟ نويسنده: پروانه پرچكاني

كارخانه صنايع ريلي ايريكو، برگ زرينديگري در توسعه صنايع كشور است 

عضو كميسيون صنايع و معادن مجلس و نمايندهمردم ابهر جناب آقاي مهندس مهدوي در مجلس شوراي اسلامي گفت: افتتاح كارخانه صنايع ريلي ايران خودرو، برگزرين ديگري در توسعه صنايع كشور است.

به گزارش روز يكشنبه ايرنا به نقل از پايگاه اطلاع رساني وزارت صنايع ومعادن، عضو كميسيون صنايع و معادن مجلس در مراسم افتتاح شركت صنايع ريلي ايران خودرو، افزود: صنايع ريلي نقش مهمي در توسعه اقتصادي و اشتغالزايي كشور ايفا مي كنند.
احمد مهدوي با اشاره به تلاش ها و سياست گذاري هاي انجام شده... براي بهره برداري از اين كارخانه، گفت:‌ امروز شاهد يك شكوفايي ديگر در بخش صنعت كشور و بهره برداري از يك صنعت بزرگ در كشور هستيم كه از نيازهاي به حق مردم است.
وي با اشاره به حمايت مجلس و وزير صنايع و معادن از سرمايه گذاري در اين صنايع، عنوان كرد: تاكنون 10 هزار ميليارد ريال در توسعه حمل و نقل ريلي سرمايه گذاري شده است.
نماينده مردم ابهر و خرمدره در مجلس با تقدير از وزارت صنايع و معادن و گروه صنعتي ايران خودرو براي بهره برداري از كارخانه ايريكو، گفت: كشور ما مي تواند در صنايع ريلي نيز مانند ديگر بخش هاي صنعت، حضور فعالي در بازارهاي جهاني داشته باشد.
مهدوي تصريح كرد: همان گونه كه كشور ما در صنعت خودروسازي تاكنون موفق بوده است از اين پس نيز مي تواند با همت و دانش متخصصان ايراني، با صنايع ريلي نيز حضور فعالي در بازارهاي صادراتي داشته باشد.
براساس اين گزارش، با بهره برداري از كارخانه صنايع ريلي ايران خودرو (ايريكو)، شهرستان ابهر به قطب توليد انواع واگن هاي ريلي شهري و بين شهري برقي و ديزلي مدرن اعم از ريل باس، مترو، قطار سبك شهري، تراموا، منوريل با تكنولوژي روز تبديل خواهد شد.
ظرفيت توليد اين كارخانه در فاز نخست 100 واگن در يك شيفت كاري در سال است كه در مرحله بعد طي 2 شيفت كاري به 200 دستگاه در سال قابل افزايش است. ظرفيت نهايي كارخانه ايريكو توليد 400 دستگاه واگن است كه نياز كشور را به طور كامل تامين خواهد كرد. ميزان سرمايه گذاري پيش بيني شده اين طرح بالغ بر 450 ميليارد ريال است كه 60 درصد سرمايه گذاري توسط شركت ايران خودرو و 40 درصد توسط بانك تجارت تامين خواهد شد.

رودخانه دلي چاي فصلي بوده و به دره هاي روستاي ميمون دره و قوهجين متصل مي گرديد. در فصل بهار بعلت ريزش بارانهاي تند و تگرگ به كوههاي جنوبي مجاور ابهر جريان اب بصورت سيل جاري و در مسير خود كه از وسط شهر عبور مي كرد خسارات و زيانهايي به اهالي و مزارع و ساختمانهاي اطراف وارد مي كرد به همين منظور به دلي چاي معروف شده بود.كه در سالهاي اخير با بستن سد خاكي وحفر كانال انحرافي مسير ان بطرف رودخانه ابهررود تغيير داده شده و مسير قبلي رودخانه مسطح و به خيابان تبديل گرديد كه در حال حاضر خيابان وليعصر ناميده مي شود و از خيابان هاي اصلي و مركز خريد ميباشد و با توجه به اينكه اين خيابان مسير رودخانه بوده است داراي پيچ و خم فراواني است. 

دلي چاي : رود ديوانه

برگرفته از كتاب ابهر گذري و نظري ،اقامحمدي

تپه صايين قلعه ابهر
تپه تاريخي صايين قلعه، به هزاره اول پيش از ميلاد تعلق دارد باوسعت 40×60 و ارتفاع 4 متر، در داخل محوطه امام ‌زاده يحيي (ع) قرار گرفته است. گمانه هاي موجود حاكي از اين است كه وسعت اين تپه تاريخي بيش تر از تپه امروزي بودهاست. قبرهاي موجود در محوطه از زيست انسان ها در اين تپه و در سه دوره مشخص در اينتپه حكايت دارد. آثار كشف شده از اين تپه بر استقرار انسان ها در هزاره اول قبل ازميلاد، قرن هشتم هجري قمري و آثار مربوط به دوره هاي جديد تر اسلامي گواهي مي دهند.
منجيق تپه ابهر
منجيق تپه در روستاي نيماور قرار گرفته و قدمت آن به هزاره اول قبل از ميلاد مي رسد.
تپه يونجه‌زار ابهر
محوطه تاريخي تپهيونجه زار به هزاره دوم پيش از ميلاد نسبت داده مي شود. اين تپه در نزديكي روستايدهجلال و به فاصله 7 كيلومتري جنوب سلطانيه در سمت چپ جاده سلطانيه - خدابنده قرارگرفته است.
مراد تپه ابهر
مراد تپه در روستاي يوسف آباد ازتوابع شهرستان ابهر قرار گرفته است و پيشينه آن به قرون ششم و هفتم هجري قمري مربوطمي رسد. اين تپه توسط سازمان ملي ميراث فرهنگي و با شماره 1132 به ثبت تاريخي رسيدهاست.
تپه ديزج آباد ابهر
تپه ديزج آباد كه به هزاره دوم پيش از ميلاد نسبت داده مي شود در نزديكي روستاي ديزج آباد و به فاصله 10 كيلومتريباختر سلطانيه در سمت راست جاده ترانزيتي زنجان - تهران واقع شده است. ظروف مختلفبه دست آمده از اين منطقه سفال‌هاي نخودي و خاكستري رنگ، ظروف با لبه‌هاي صاف،لوله‌هاي بلند و كاسه‌هاي دسته ‌دار كه مورد مطالعه پژوهشگران قرار گرفته اند، نسبتاين محوطه را با هزاره دوم قبل از ميلاد ثابت مي كنند.
تپه هاي پيوسته ابهر
تپه هاي پيوسته دو تپه بزرگ و كوچك هستند كه در فاصله 150 متري ازيكديگر در چمن سلطانيه و به فاصله 3 كيلومتري شمال باختري گنبد سلطانيه در طرف راستجاده ترانزيتي زنجان - تهران قرار گرفته اند و درحد فاصل آن ها آثار سطحي به وضوحقابل تشخيص است. تپه بزرگ تر داراي ابعاد 100×100 متر و ارتفاع 4 متر و تپه كوچك ترداراي ابعاد 57 × 62 متر و ارتفاع 5/1 متر واقع شده است. آثار به دست آمده از اينتپه ها بر وجود تمدني ناشناخته در منطقه گواهي مي دهند.
تپه تاريخي سنبل آباد ابهر
در فاصله 7 كيلومتري شمال باختري گنبد سلطانيه و درروستاي سنبل آباد در داخل چمن سلطانيه، تپه اي به وسعت 75×60 و ارتفاع 8 متر قرارگرفته است كه مطالعه و مقايسه سفال‌هاي پراكنده آن قدمت تپه را تا اوايل قرن هاياوليه ميلادي و دوران تيموريان نشان مي‌دهد. به عبارت ديگر در اين تپه تمدني حدوداً 800 ساله قابل تعقيب و شناسايي است.
تپه هاي سعيد آباد ابهر
تپه هاي سعيد آباد (كرسف) در جنوب باختري سلطانيه واقع شده وداراي ارزش هاي باستان شناسي هستند.
علمدار تپه ابهر
علمدار تپه، تپه كوچكي است كه در قسمت شمال باختري امام زاده زيدالكبير ابهر قرار گرفته و مردم محلي اعتقادات خاصي نسبت به آن دارند و آن را مقدس مي دانند. گفته مي شود كه مردم محلي هنگام دچار شدن به تب و لرز مدتي بر روي اين تپه مي خوابند و عقيده دارند كه تب آن ها قطع خواهد شد و بهبودي حاصل خواهند كرد 

 ديگر تپه هاي باستاني ابهر
به لحاظ قدمت تاريخي منطقه سلطانيه و ابهر، در روستاهاي اطراف اين مناطق، تپه هاي تاريخي زيادي قرار دارند كهبرخي از آن ها عبارتند از: تپراق تپه در روستاي نصير آباد، گل تپه در روستاي سنبلآباد، تپه سرو جهان در روستاي سرو جهان و تپه قلعه باشي در روستاي الگزير. تپه هايديگري نيز در منطقه وجود دارند كه هنوز شناسايي و نام گذاري نشده اند